Το Sensory Profile είναι ένα διαγνωστικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της αισθητηριακής επεξεργασίας ενός ατόμου. Πρόκειται για ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο ερωτηματολόγιο, το οποίο σχεδιάστηκε για να καταγράφει τις αντιδράσεις και τις συμπεριφορές του ατόμου σε σχέση με διαφορετικά αισθητηριακά ερεθίσματα.
1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ SENSORY PROFILE;
Το Sensory Profile αναπτύχθηκε από την Winnie Dunn και χρησιμοποιείται ευρέως σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες που παρουσιάζουν δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία. Εξετάζει πώς ένα άτομο αντιλαμβάνεται, επεξεργάζεται και ανταποκρίνεται σε αισθητηριακά ερεθίσματα από το περιβάλλον του.
Η αισθητηριακή επεξεργασία περιλαμβάνει:
- Αφή (π.χ. δυσφορία από τα ρούχα, δυσκολία να αγγίξει συγκεκριμένες υφές)
- Όραση (π.χ. υπερευαισθησία στο φως)
- Ακοή (π.χ. ενόχληση από δυνατούς ή ξαφνικούς θορύβους)
- Γεύση & όσφρηση (π.χ. αποστροφή σε συγκεκριμένες τροφές λόγω γεύσης ή μυρωδιάς)
- Ιδιοδεκτικότητα (αίσθηση θέσης και κίνησης του σώματος)
- Αιθουσαία αντίληψη (ισορροπία και αίσθηση της κίνησης)
2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ SENSORY PROFILE
Το Sensory Profile εφαρμόζεται μέσω ερωτηματολογίων που απαντώνται είτε από το ίδιο το άτομο είτε από φροντιστές (π.χ. γονείς ή δασκάλους). Υπάρχουν διαφορετικές εκδόσεις του εργαλείου, ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα και το επίπεδο λειτουργικότητας του ατόμου:
2.1. Sensory Profile για παιδιά (Sensory Profile 2)
- Απευθύνεται σε ηλικίες 0-14 ετών
- Συμπληρώνεται από γονείς ή εκπαιδευτικούς
- Αναλύει την αισθητηριακή επεξεργασία σε σχέση με την καθημερινή ζωή
2.2. Sensory Profile για ενήλικες (Adolescent/Adult Sensory Profile – AASP)
- Αφορά άτομα από 11 ετών και άνω
- Συμπληρώνεται από το ίδιο το άτομο
- Εξετάζει την αισθητηριακή επεξεργασία στον εργασιακό χώρο, τις κοινωνικές δραστηριότητες και την καθημερινότητα
3. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ – ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ WINNIE DUNN
Το Sensory Profile βασίζεται στο θεωρητικό πλαίσιο της Winnie Dunn για την αισθητηριακή επεξεργασία. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, οι άνθρωποι εμπίπτουν σε τέσσερις διαφορετικούς αισθητηριακούς τύπους ανάλογα με την ευαισθησία τους στα ερεθίσματα και τον τρόπο που ανταποκρίνονται:
- Επιδιώκοντας Αισθητηριακά Ερεθίσματα (Sensory Seeking)
- Αναζητούν έντονα αισθητηριακά ερεθίσματα
- Απολαμβάνουν δυνατούς ήχους, γρήγορη κίνηση, έντονες γεύσεις
- Συχνά είναι δραστήριοι και αυθόρμητοι
- Υπερευαισθησία στα Ερεθίσματα (Sensory Sensitivity)
- Δυσκολεύονται με έντονα ερεθίσματα
- Ενοχλούνται από θορύβους, φώτα, αγγίγματα
- Συχνά εκδηλώνουν στρες ή άγχος σε πολυαισθητηριακά περιβάλλοντα
- Αποφυγή Αισθητηριακών Ερεθισμάτων (Sensory Avoiding)
- Προσπαθούν να μειώσουν την έκθεσή τους σε αισθητηριακά ερεθίσματα
- Συχνά προτιμούν ήσυχους και ελεγχόμενους χώρους
- Μπορεί να εμφανίζουν αντιδραστικές συμπεριφορές (π.χ. να καλύπτουν τα αυτιά τους σε δυνατούς ήχους)
- Χαμηλή Αντίδραση σε Αισθητηριακά Ερεθίσματα (Low Registration)
- Δεν αντιλαμβάνονται εύκολα τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος
- Μπορεί να φαίνονται αδιάφοροι ή να μην αντιδρούν σε θορύβους ή φυσική επαφή
- Συχνά χρειάζονται ισχυρότερα ερεθίσματα για να κινητοποιηθούν
4. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ & ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ SENSORY PROFILE
Το Sensory Profile χρησιμοποιείται από επαγγελματίες υγείας, όπως εργοθεραπευτές, ψυχολόγους, εκπαιδευτικούς και ιατρούς, για:
✅ Διάγνωση αισθητηριακών δυσλειτουργιών, όπως:
- Διαταραχή Αισθητηριακής Επεξεργασίας (Sensory Processing Disorder – SPD)
- Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ASD)
- ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής & Υπερκινητικότητας)
- Αναπτυξιακές καθυστερήσεις
✅ Σχεδιασμό θεραπευτικών παρεμβάσεων, όπως:
- Προγράμματα αισθητηριακής ολοκλήρωσης
- Στρατηγικές διαχείρισης αισθητηριακής ευαισθησίας στο σχολείο ή στο σπίτι
✅ Κατανόηση των αισθητηριακών αναγκών του ατόμου για βελτίωση της καθημερινότητάς του
5. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ & ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ
🔹 Υποκειμενικότητα: Το ερωτηματολόγιο βασίζεται σε αναφορές του ίδιου του ατόμου ή των γονέων/εκπαιδευτικών, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την ακρίβεια των αποτελεσμάτων.
🔹 Δεν αντικαθιστά άλλες αξιολογήσεις: Το Sensory Profile είναι ένα εργαλείο αξιολόγησης, αλλά δεν αποτελεί διαγνωστικό κριτήριο από μόνο του. Πρέπει να συνδυάζεται με κλινική εξέταση.
🔹 Ερμηνεία αποτελεσμάτων: Απαιτείται εξειδικευμένη γνώση από επαγγελματία για να ερμηνευτούν σωστά τα αποτελέσματα και να δοθούν κατάλληλες παρεμβάσεις.
6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Το Sensory Profile είναι ένα σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο για την κατανόηση των αισθητηριακών προτιμήσεων και δυσκολιών ενός ατόμου. Χρησιμοποιείται ευρέως στην εργοθεραπεία και στην ειδική αγωγή για τον σχεδιασμό εξατομικευμένων παρεμβάσεων. Ωστόσο, η σωστή χρήση του απαιτεί εξειδικευμένη γνώση και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται μεμονωμένα για τη διάγνωση νευροαναπτυξιακών διαταραχών.